در راستای این موضوع و با توجه به تأثیر فراوان الگوهای غربی بر ذهنیت اکثریت نخبگان، نقد و بررسی مبانی نظری مکاتب مطرح در توسعه و الگوهای کلان اقتصادسنجی با اولویت نقد مدل تری گپس[10] ـ به دلیل استفادۀ فراوان از آن در تحلیل ناهنجاری‌ها و عدم تعادل‌های جامعه و تدوین برنامه‌های توسعۀ کشور ـ آغاز راه اندیشه‌ورزی آکادمیک و منطقی در جامعۀ علمی محسوب می‌شود.
در کنار نقد دائمی الگوهای توسعۀ غربی، تبیین و تئوریزه کردن نحوۀ مدیریت الهی ولی فقیه در حفظ جهتگیری نظام در سالهای اجرای این برنامه‌ها، به مثابۀ ارائۀ تحلیل تئوریک از الگوی دوران گذار (پرهیز از تحلیل مصداقی و بخشی از چگونگی حفظ جهتگیری در نظام اسلامی) ضرورت مهم دیگری است که در تکامل خود به تأمین نیازهای علمی انقلاب در دوران گذار می‌انجامد.
همچنین تبیین و تئوریزه کردن الگوی مطلوب اسلامی برای ادارۀ جامعه به مثابه ارائۀ تصویر از تمدن نوین اسلامی، فعالیت علمی لازم دیگری است که برای جامعۀ اسلامی یک ضرورت است. البته باید تأکید نمود که الگوی دوران گذار و الگوی مطلوب اسلامی هرکدام به نوعی در حکم سند بالادستی حاکم بر چشم‌اندازها، سیاست‌ها و برنامه‌های پیشرفت جمهوری اسلامی ایفای نقش خواهند نمود. [11]
